موقعیت جغرافیایی ،آب وهوای کرمانشاه

استان کرمانشاه با وسعتی برابر با 25/24434 کیلومتر در غرب ایران واقع شده است. این استان "حدود 45/1 درصد "از مساحت کل کشور را دارا می باشد و به عبارتی هیجدهمین استان کشور از لحاظ وسعت محسوب می شود

منبع:سازمان میراث فرهنگی وگردشگری

 

استان کرمانشاه "بین 33 درجه و 42 دقیقه تا 35 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 24 دقیقه تا 48 درجه و 6 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ "قرار گرفته است. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 1200 متر می باشد.

محدوده سیاسی این استان از شمال به استان کردستان ، از جنوب به استان های لرستان و ایلام از شرق به استان همدان و از غرب با کشور عراق همجوار است. بطوریکه بیش از 330 کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق دارد.

ـ ناهمواری ها :

            استان کرمانشاه منطقه ای است نیمه کوهستانی که بخشی از سلسله جبال عظیم "زاگرس "قسمت عمده این استان را پوشانیده است. تنها در بخش هایی از دامنه های کم شیب این کوهستان یا دره های عریض ، زمین های کم ارتفاع و جلگه های آبرفتی مشاهده می شود. به طور کلی ناهمواری های استان کرمانشاه از لحاظ ساختاری و شکل ظاهری زمین به سه گروه کوه ، دشت و تپه ماهور تقسیم می شود.

کوه های استان جز رشته کوه طولانی زاگرس اند و برخلاف کوه های کردستان که دارای شکل معینی نیستند ، کوه های استان کرمانشاه موازی یکدیگر و تقریباً در جهت شمال غربی به جنوب شرقی قرار گرفته اند. برخی از این کوه ها نسبت به خطوط مرزی به طور مایل قرار گرفته و در نتیجه دره های آنها تا خاک عراق امتداد داشته است.

ارتفاعات این استان عبارتند از :

1 ـ کوه های دالاهو :

ارتفاعات دالاهو دارای قلل بسار بلندی است که بلندترین قله آن 2250 متر ارتفاع دارد . قسمت اعظم این ارتفاعات دارای پوشش جنگلی و مراتع سر سبز در دامنه آن می‌باشد و اکثر مدت سال به وسیله برف پوشیده شده است . این رشته کوه از یکسو بر دشت بین‌النهرین مسلط است و از سوی دیگر به جنگل های کرند و اسلام آباد دید ممتدی دارد .

2 ـ کوه پراو :

            رشته کوه پراو در حقیقت امتداد ارتفاعات الوند است که با جهت شمال غربی به طرف کوه‌های طاق بستان پیش می رود و پس از طاق بستان به طرف کردستان متمایل می گردد . این ارتفاعات سنگی و غیر مشجر بوده و دارای معابر محدود است . کوه بیستون بلندترین کوه این رشته کوه می باشد . طول رشته کوه پراو از شمال غربی تا جنوب شرقی 62 کیلومتر و عرض آن از شمال به جنوب در پهن ترین نقاط به 26 کیلومتر می رسد .

3 ـ سفیدکوه :

            این رشته کوه در10 کیلومتری جنوب شهر کرمانشاه قرار گرفته و به طرف لرستان امتداد دارد . بلندترین قله این کوه 2805 متر ارتفاع دارد و اکثر اوقات پوشیده از برف است. خط الرأس کوه سفید مرز طبیعی بین منطقه درود فرامان و سر فیروز آباد ماهیدشت است. این کوه همانند کوه های دالاهو ، پراو و شاهو جزء زاگرس مرتفع می باشد . ریزابه های دامنه شمالی این کوه به رودخانه قره‌سو و ریزابه های دامنه جنوبی آن به رودخانه مرگ می ریزد .

4 ـ شاهو :

            این ارتفاعات از جنوب شرقی روانسر آغاز شده و به صورت نواری به هم پیوسته به طرف پاوه ادامه داشته و از آنجا تا نوسود در جهت شمال غربی امتداد می یابد و در حقیقت مرز طبیعی استان کرمانشاه با استان کردستان را شکل می دهد . قسمت غربی این کوه به رودخانه سیروان منتهی می شود . بلندترین قله شاهو در شمال پاوه در حدود 3370 متر ارتفاع دارد و کوه تخت که 2985 متر ارتفاع دارد دنباله کوه شاهو بوده و در همان خط سیر ادامه داشته و به بخش رزاب منتهی می گردد .

5 ـ کوه آتشکده یا آتشگاه :

            رشته کوهی است که از کوه شاهو جدا گشته و از مغرب روستای شمشیر واقع در اورامانات گذشته و به دره رودخانه سیروان منتهی می گردد . بلندترین قله این رشته کوه در حدود 2462 متر ارتفاع دارد که خط رأس آن حد طبیعی پاوه و جوانرود را شکل می‌دهد. کوه گزن دنباله کوه آتشکده بوده که در غرب رودخانه سیروان مرتفع می گردد . ارتفاع بلندترین قله این کوه 2389 متر می باشد .

6 ـ کوه نوا :

            رشته ارتفاعات نوا در جنوب رشته کوه های دالاهو قرار گرفته که تنگه پاطاق بین این دو رشته کوه واقع گردیده است . بلندترین قله آن در جنوب روستای سرمیل در حدود 3288 متر ارتفاع دارد .

7 ـ ارتفاعات بمو :

            این ارتفاعات که جزء زاگرس چین خورده می باشد به صورت نواری از شمال به جنوب در شمال غرب منطقه از گله در طول خط مرز ایران و عراق امتداد دارد . بلندترین قله این ارتفاعات 1842 متر ارتفاع دارد .

8 ـ ارتفاعات قلاجه :

            این ارتفاعات که با جهت شرقی ـ غربی شکل گرفته اند ، حد فاصل استان های ایلام و کرمانشاه را شکل می دهند . تمام این ارتفاعات دارای درخت و درختچه های خودرو می‌باشد . بلندترین قله آن 2355 متر ارتفاع دارد .

9 ـ در حد فاصل شهرستان کنگاور ، صحنه و سنقرکلیایی کوه های مرتفع و متعددی قرار دارد که مهمترین آنها عبارتند از کوه کمر زرد با ارتفاع 2273 متر ، هزار خانی پائین با ارتفاع 3420 متر ، دالاخانی با ارتفاع 3126 متر ، بدر با ارتفاع 3265 متر ، سیردوله با ارتفاع 2485 متر ، پنجه علی با ارتفاع 2883 متر ، سردره شمالی با ارتفاع 2753 متر ، کوه گر با ارتفاع 2430 متر ، امروله با ارتفاع 2987 متر نخود چال با ارتفاع 3322 متر ، کوه هجر با ارتفاع 2253 متر .

10 ـ در اطراف قصرشیرین نیز ارتفاعاتی وجود دارد که از جمله آنها می توان به ارتفاعات بازی دراز با ارتفاع 2320 متر ، آق داغ با ارتفاع 2105 و کوه سه سر با ارتفاع 2593 متر اشاره کرد .

ـ دشت ها :

            بیشتر مناطق استان کرمانشاه کوهستانی است و همین کوهستانی بودن موجب شده که شکست ها و چاله های ساختمانی اولیه غالباً دشت های این ناحیه را به وجود آورد . در فواصل کوه ها که گاهی پهناور و گاهی کم عرض و باریک می باشند .

دشت های متعددی شکل گرفته که ار مواد آبرفتی انباشته شده است . دشت های اصلی این استان عبارتنداز :

1 ـ دشت بین ارتفاعات الوند و کوه بید سرخ : این دشت به عرض 55 کیلومتر می باشد که ارتفاعات شمالی آن نسبتاً صعب العبور ولی از طرف جنوب به کلی باز و هموار است و به همین سبب راه هایی به طرف شهرستان های نهاوند و تویسرکان از این منطقه کشیده شده است .

2 ـ دشت صحنه : این دشت از پای ارتفاعات بید سرخ آغاز و در ارتفاعات نعل شکن خاتمه می یابد . عرض این دشت در حدود 90 کیلو متر است .

3 ـ دشت بیلوار : این دشت از رسوبات رودخانه کامیاران به وجود آمده است . اراضی این دشت در حدود 11 هزار هکتار است .

4 ـ دشت دینور : این دشت در جنوب سنقر قرار گرفته و مساحت اراضی آن حدود 9 هزار هکتار است .

5 ـ دشت هرسین : بین راه بیستون به نورآباد قرار گرفته ، مساحت اراضی آن حدود 15500 هکتار است .

6 ـ دشت ماهیدشت : این دشت را ارتفاعات نعل شکن در شرق و ارتفاعات حسن آباد چهار زبر در غرب احاطه کرده است . عرض آن 25 کیلومتر می باشد و ازدو طرف کاملاً باز است . این دشت از مناطق عمده زراعی استان کرمانشاه محسوب می شود .

7 ـ دشت اسلام آباد : این دشت از طرف غرب به وسیله ارتفاعات دالاهو محدود گردیده است . دامنه‌های اطراف این دشت مشجر است . این دشت در حدود 460 کیلومتر مربع وسعت دارد .

8 ـ دشت کرند : این دشت در امتداد غربی دشت اسلام آباد غرب قرار دارد و مساحت اراضی آن در حدود 9 هزار هکتار است .

9 ـ دشت بین ارتفاعات پاطاق و خسروی : ارتفاعات این دشت از سطح دریا کم و به علت همجواری با خاک عراق ، دارای هوایی نسبتاً گرم است . عرض این دشت بین 20 تا 70 کیلومتر است .

ـ آب و هوا :

            با توجه به نظریات هواشناسان و بر اساس آمارهای جوی ثبت شده سالیانه و تجربیات محلی ، استان کرمانشاه دارای آب و هوای گرمسیری است . سایر نقاط استان از نظر آب و هوا تحت تأثیر عوامل اصلی و فرعی دیگری می باشد که اوضاع اقلیمی این ناحیه را به وجود می آورد از جمله عوامل اصلی عبارتند از اول ورود و عبور جریان مدیترانه ای که عامل اصلی بارندگی در استان کرمانشاه می باشد . دوم ارتفاعات این استان که در مقابل جریان های مرطوب غربی قرار گرفته و معمولاً‌ دامنه های این کوهستان ها خصوصاً

دامنه های روبه غرب دارای رطوبت بیشتر و دامنه های روبه شرق خشک تر و دارای نزولات جوی کمتر است .

مقدار بارندگی در مناطق مختلف بر حسب ارتفاع ، تفاوت هایی دارد . چنانکه دشت های محصور داخلی و برخی از جلگه ها دارای بارندگی کمتر و در مناطق مرتفع معمولاً        دارای بارندگی بیشتر می باشد . سرما معمولاً از آذر ماه آغاز و تا اسفند ماه ادامه           می یابد . در مناطق کوهستانی برف چندین ماه از سال در ارتفاعات می ماند و درجه حرارت تا 15ـ درجه سانتیگراد پائین می آید . فصل زمستان در این مناطق طولانی است که با بهاری کوتاه به تابستان متصل می شود .

ـ منابع آب :

وجود کوه های بلند و وزش بادهای مرطوبی که از طرف مدیترانه و اقیانوس اطلس می وزد و همچنین نزول برف و باران نسبتاً قابل ملاحظه باعث ذخیره آبهای زیرزمینی و همچنین جریان یافتن رودهای متعددی در نواحی مختلف این استان گردیده است . مشهورترین این رودخانه ها عبارتند از :

1 ـ روخانه قره‌سو :

            سرچشمه اصلی این رودخانه سراب روانسر واقع در 50 کیلومتری شمال غرب کرمانشاه می باشد . این رودخانه با جهت شمال غربی به جنوب شرقی جریان پیدا می کند و در 15 کیلومتری کرمانشاه رودخانه رازآور و شاخه های فرعی آن به قره‌سو می پیوندد و با مسیر پر پیچ و خم دار در سطح دشت جریان یافته و در نزدیکی روستای قزانچی رودخانه مرگ به آن متصل می شود . این رودخانه با یک شیب آرام از داخل شهر کرمانشاه عبور کرده و در نزدیکی فرامان به رودخانه گاماسیاب می پیوندد . در بسیاری

از نقاط حاشیه این روخانه گیاهان مختلفی رشد کرده که به زیبائی آن جلوه خاصی داده است .

2 ـ رودخانه گاماسیاب :

            این رودخانه از سراب سنگ سوراخ و چشمه سارهای اطراف نهاوند سرچشمه گرفته و پس از اتصال با رودخانه ملایر به رودخانه گاماسیاب تغییر نام داده است . به این رودخانه در مسیر خود ، رشته های فرعی مختلفی از جمله آب ملایر ، آب نهاوند و آب تویسرکان ملحق شده است . این رودخانه در جنوب بیستون به آب دینورآب پیوسته و به نام گاماسیاب ادامه مسیر داده و در نزدیکی فرامان به رودخانه قره‌سو متصل شده و پس از آن به نام سیمره وارد خاک لرستان می شود وسپس در استان خوزستان به نام کرخه جریان یافته و وارد هورالعظیم می شود .

3 ـ رودخانه دینورآب :

            یک شاخه این آب از روستاهای دامنه غربی اسدآباد سرچشمه می گیرد و شاخه دوم آن که به آب زحمانی معروف است از سر تخت کلیایی سرچشمه گرفته که در دهکده زحمانی با شاخه سوم که از سراب سنقرچای می آید متصل شده و در میان راهان با شاخه چهارم متصل می شود . پس از عبور از پل میان راهان در دهکده برناج آب برناج به آن اضافه شده و با پیوستن آب نوژی وران به آن ، دینور آب اصلی را شکل می دهد . این آب پس از مشروب کردن دشت دینور و چمچمال در جنوب بیستون به گاماسیاب می ریزد.

4 ـ رودخانه مرِگ :

            این رودخانه از سراب فیروز آباد واقع در جنوب غربی ماهیدشت سرچشمه گرفته و در شمال شرقی روستای میر عزیزی به قره‌سو متصل می شود . پس از عبور از ماهیدشت و دریافت آب سراب کاشنبه ، وارد دشت کوزران شده و در آنجا آب رودخانه زردآب به آن می پیوندد . پس از آن در پای کوه ویس به رودخانه قره‌سو می ریزد .

5 ـ رودخانه رازآور :

         این رودخانه از کوه های اطراف کندوله و کامیاران سرچشمه گرفته و پس از عبور از کوه های جنوب شرقی کامیاران ، در پای کوه قرال به مسیرش ادامه داده و در جنوب قزانچی به رودخانه قره‌سو می ریزد .

6 ـ رودخانه جامیشان :

            این رودخانه از ارتفاعات و چشمه سارهای اطراف سنقر کلیایی سرچشمه گرفته و به طرف جنوب غربی از تنگ میان کوه جامیشان عبور می کند . پس از عبور از این تنگ وارد دشت دینور شده و در تنگ دینور به رودخانه دینور آب می ریزد .

7 ـ رودخانه سیروان :

            این رودخانه از بخش رزاب و مریوان در کردستان سرچشمه گرفته و پس از عبور از شمال غربی اورامانات ، دوآب و شمال هرتا ، رودخانه های ژاد رود ، قشلاق رود ، لیله ، لوشه ، زمکان ، دشت حر به آن پیوسته و سپس وارد کشور عراق می شود .

8 ـ رودخانه الوند :

            این رودخانه از آب چشمه های سیاوانه و سراب اسکندر در کوه دالاهو در شمال غربی کرند سرچشمه گرفته و بعد از اینکه در حدود سه کیلومتر جریان یافته فرو می رود و پس از مسافت کوتاهی از محل دیگری به نام سراب هشتانه خارج گردیده و تشکیل آبشاری در ریجاب داده است این رود پس از مشروب نموده دشت ذهاب به طرف قصرشیرین جریان داشته و نهایتاً وارد خانقین عراق شده و در محل دوآب خانقین وارد دیاله می شود . این رودخانه از لحاظ اینکه از سرپل‌ذهاب ( حلوان ) می گذرد به نام رودخانه حلوان نیز معروف است .